Paleolit | |
VII tysiąclecie p.n.e. ok. 6100 | Neolit aceramiczny Neolit ceramiczny na Krecie |
3000–2600 | Okres minojski (wczesny I) pierwsza osada w Troi |
2900–2600 | Okres helladzki i cykladzki (wczesny I) |
ok. 2600 | Początek cywilizacji minojskiej na Krecie |
2600–2300 | Okres minojski, helladzki i cykladzki (wczesny II) |
2300–2000 | Okres minojski (wczesny III) pismo hieroglificzne znane z pieczęci |
2300–1900 | Okres helladzki i cykladzki (wczesny III) |
ok. 2000 | Pierwsi Grecy na Bałkanach |
2000–1900 | Okres średniominojski IA pismo linearne A |
1900–1800 | Okres średniohelladzki i cykladzki I |
1900–1800 | Okres średniominojski IB (okres I pałaców: Knossos, Fajstos, Mallia) |
1800–1700 | Okres średniohelladzki i cykladzki II Troja VI |
1800–1750 | Okres średniominojski IIA |
1750–1700 | Okres średniominojski IIB |
1700–1650 | Okres średniominojski IIIA (ok. 1700 - zniszczenie I pałaców: trzęsienie ziemi, inwazja?, początek okresu II pałaców |
1650–1580 | Okres średniominojski IIIB |
1700–1580 | Okres średniohelladzki i cykladzki III |
1580–1500 | Okres późnominojski IA |
1500–1450 | Okres późnominojski IB (ok. 1500 - wybuch wulkanu Tera) |
1580–1500 | Okres późnohelladzki i cykladzki I – początki cywilizacji mykeńskiej |
1450–1400 | Okres późnominojski II (Grecy w Knossos - inwazja?) pismo linearne B |
1500–1450 | Okres późnohelladzki IIA |
1450–1400 | Okres późnohelladzki IIB powstanie twierdzy Myken |
1450–1400 | Okres późnocykladzki II |
1400–1300 | Okres późnominojski, helladzki i cykladzki IIIA (ok. 1380 - ostateczne zniszczenie pałacu w Knossos), powstanie twierdzy Tirynsu |
1300–1200 | Okres późnominojski, helladzki i cykladzki IIIB - powstanie pałacu w Pylos, zniszczonego ok. 1200; ok. 1300 zniszczenie Troi VI, powstanie Troi VII A |
1200–1100 | Okres późnominojski, helladzki i cykladzki IIIC |
1184 | Upadek Troi (VII A) |
ok. 1150–750 | Wieki Ciemne |
1150–ok. 1000 | Okres protogeometryczny (ceramika); infiltracja Dorów ?; początki Wielkiej Kolonizacji |
ok. 900–800 | Okres geometryczny |
ok. 760–700 | Okres geometryczny dojrzały (dipyloński) |
800–750 | Kultura jońska na wybrzeżach Azji Mniejszej i wyspach; Przejęcie alfabetu semickiego i pierwsze inskrypcje |
776 | Pierwsze Igrzyska Olimpijskie |
ok. 750–700 (inni: ok. 850) | Początki literatury europejskiej: Iliada i Odyseja; formowanie się polis (basileus i aristoi); hymny homeryckie |
753 | Tradycyjna data założenia Rzymu |
740 | Założenie kolonii greckiej Cumae w Kampanii |
735–716 | I wojna meseńska |
733 | Założenie Syrakuz |
ok. 706 | Założenie Tarentu (kolonia Sparty) |
720–640 | Styl protokoryncki w ceramice; początki ceramiki w Attyce |
Hezjod: Prace i dnie; Teogonia | |
ok. 680–640 | Twórczość Archilocha z Paros |
w ciągu VII w. | powstanie falangi – szyku ciężkozbrojnej piechoty; powstanie i rozpowszechnienie się tyranii; prawodawstwo Likurga w Sparcie (?): tzw. Retra Likurga - pierwsza konstytucja: |
ok. 670 | Ortagoras - tyranem Sykionu |
668–654 | II wojna messeńska; twórczość poetycka Tyrtajosa i Alkmana z Sardes; pierwsze wielkie posągi kurosów |
ok. 660 | Założenie Bizancjum |
ok. 650–620 | Tyrania Kypselosa i Periandra w Koryncie |
między 680 a 620 | Upowszechnienie się pieniądza (Krezus (560–545) bije złotą i srebrną monetę) |
632 | Spisek Kilona w Atenach |
ok. 625–550 | Styl koryncki (orientalizujący) w ceramice |
621 | Prawa Drakona w Atenach |
ok. 620 | Początki stylu czarnofigurowego w ceramice attyckiej; twórczość poetycka Stezychorosa z Himery |
ok. 600 | Założenie Marsylii; twórczość poetycka Safony i Alkajosa z Lesbos; jambiczna Semonidesa z Amorgos; wiersze miłosne Mimnermosa z Kolofonu; Herajon w Olimpii - jedna z pierwszych świątyń w stylu doryckim |
594/593 | Archontat Solona: umorzenie długów (sejsachtcheja) i zniesienie niewoli za długi, podział obywateli na klasy majątkowe w powiązaniu z przywilejami politycznymi; powołanie sądu - heliai i Rady (boule) 400-u, kodyfikacja praw. |
585 | Początki filozofii przyrody: Tales z Miletu oblicza termin zaćmienia słońca (woda zasadą świata); Anaksymander (apejron zasadą świata); Anaksymenes (ajter zasadą świata) |
Gnomy Siedmiu Mędrców: Tales, Solon, Bias z Priene, Pittakos z Mityleny, Kleobulos z Lindos, Chilon ze Sparty, Periander z Koryntu | |
Twórczość bajkopisarza Ezopa | |
582 | Ustanowienie Igrzysk Pytyjskich ku czci Apollona w Delfach (w 3-im roku każdej Olimpiady) |
581 | Ustanowienie Igrzysk Istmijskich ku czci Posejdona (w 1-ym i 3-im roku każdej Olimpiady) |
573 | Ustanowienie Igrzysk Nemejskich ku czci Zeusa w Nemei (w 2-im i 4-ym roku każdej Olimpiady) |
570–475 | Ksenofanes z Kolofonu |
561 | Pizystrat tyranem Aten; ustanowienie świąt Wielkich Dionizjów i Panatenajów; pierwsze budowle na Akropolu ateńskim |
twórczość poetycka Teognisa z Megary; monodyczne pieśni miłosne i biesiadne Anakreonta z Teos; twórczość poetycka Simonidesa z Keos; | |
556 | Eforat Chilona w Sparcie - dominacja Sparty na Peloponezie |
ok. 550 | Utworzenie Związku Peloponeskiego; twórczość pierwszego znanego prozaika Ferekydesa z Syros, autora traktatu o powstaniu bogów |
546 | Klęska Krezusa i podbój Lidii przez króla Persów Cyrusa. |
540 | Zakończenie podboju Azji Mniejszej (m. in. Jonii) przez Cyrusa |
Filozofia przedsokratejska | Heraklit z Efezu (540–475); Parmenides z Elei (540–469); Zenon z Elei (ok. 490); Anaksagoras z Kladzomenaj (500–428); Empedokles z Akragas (490–430); Leukippos (480–420); Demokryt z Abdery (470–400) |
534 | Pierwszy agon dramatyczny w Atenach podczas Dionizjów Miejskich (Wielkich) - wóz Tespisa. |
533–522 | Polikrates tyranem Samos; twórczość Ibikosa z Region |
ok. 530 | Styl czerwonofigurowy w ceramice attyckiej (Andokides); działalność Pitagorasa z Samos w Krotonie |
528 | Śmierć Pizystrata. Panowanie Hippiasza i Hipparcha w Atenach. Zabójstwo Hipparcha przez Harmodiosa i Aristogejtona (Tyranobójcy). |
ok. 520–489 | Kleomenes I królem Sparty |
ok. 518–450 | Pindar z Teb (epinikion) i Bakchylides z Keos (dytyramb) |
510/509 | Upadek tyranii w Atenach; reformy Klejstenesa: terytorialny podział na trzy okręgi (miasto, wybrzeże, góry) po 10 trittyes w każdym: 3 trittyes (po jednej z okręgu) tworzą fyle (10 fyl terytorialnych), każda liczy 10 demów; powstanie Rady 500-set; ustanowienie kolegium 10-u strategów; zwiększenie kompetencji eklezji. |
Twórczość Epicharma z Megary (Hyblejskiej), twórcy farsy sycylijskiej | |
499–494 | Powstanie miast jońskich przeciwko Persom; zburzenie Miletu (494); Pratinas z Fliuntu współzawodniczy z Chojrilosem i debiutującym Ajschylosem |
Początki prozy: Twórczość logografa Hekatajosa z Miletu | |
492 | Wystawienie tragedii Frynichosa Zdobycie Miletu |
Wiek dramatu | Ajschylos (525–456); Sofokles (496–406); Eurypides (480-–406) |
492–490 | Początek wojen perskich: wyprawa Mardoniosa; zwycięstwo Ateńczyków pod wodzą Miltiadesa pod Maratonem |
484 | I zwycięstwo Ajschylosa |
483 | Prawo morskie Temistoklesa: budowa floty finansowana dochodami z kopalni srebra w Laurion |
481 | Kongres panhelleński; przywództwo Sparty |
480 | Najazd króla Persów, Kserksesa na Trację, Macedonię i Tesalię; bitwa pod Artemizjon; bitwa pod Termopilami (śmierć Trzystu Spartan Leonidasa); zdobycie i spalenie Aten przez Persów; bitwa pod Salaminą; bitwa pod Himerą (tyran Syrakuz Gelon zwycięża Kartagińczyków) |
479 | Bitwy pod Platejami i Mykale; flota grecka pod dowództwem króla Sparty Pauzaniasza wyzwala miasta Azji Mniejszej |
478 | Powstanie Związku Delijskiego (Morskiego) |
476 | Wystawienie Fenicjanek Frynichosa przez chorega Temistoklesa |
477–463 | Działania floty ateńskiej pod wodzą Kimona; hegemonia Aten (arche) w Związku |
474 | Zwycięstwo tyrana Syrakuz Hierona I nad Etruskami pod Cumae |
ok. 473 | Wygnanie Temistoklesa (sąd skorupkowy) |
472 | Wystawienie Persów Ajschylosa przez chorega Peryklesa |
470–457 | Budowa świątyni Zeusa w Olimpii; twórczość malarza Polignota; działalność rzeźbiarza Myrona; „styl surowy” w ceramice |
469 | Zwycięstwo Kimona nad Persami nad rzeką Eurymedon |
468 | Sceniczny debiut Sofoklesa (zwycięstwo nad Ajschylosem) |
464 | Trzęsienie ziemi w Sparcie; powstanie helotów i Meseńczyków; początki twórczości rzeźbiarza Polikleta z Argos |
462/1 | Reformy demokratyczne Efialtesa; wygnanie Kimona w następstwie nieudanej wyprawy z odsieczą dla Sparty |
461 | Zabójstwo Efialtesa. Sojusz Aten i Megary przeciw Koryntowi; przybycie filozofa Anaksagorasa z Kladzomenaj do Aten |
460–454 | Wyprawa ateńska do Egiptu zakończona klęską; konflikt ze Spartą |
460–370 | Hipokrates z Kos, najsławniejszy lekarz starożytności |
ok. 460 | Działalność Koraksa i Tejzjasza, twórców retoryki |
458 | Wystawienie Orestei Ajschylosa |
457 | Otwarcie dostępu do archontatu dla zeugitów; system mistoforii |
455 | Debiut sceniczny Eurypidesa (Peliady) |
454 | Pierwsza strategia Peryklesa; przeniesienie skarbca Związku Delijskiego do Aten |
451/0 | Pięcioletni rozejm między Atenami i Spartą; ograniczenie praw obywatelskich |
449/8 | Pokój Kaliasza między Atenami a Persją |
447–432 | Budowa Partenonu |
447/6 | Bitwa pod Koroneą i klęska Aten w wojnie z Beotami; utworzenie Związku Beockiego |
446 | Pokój Trzydziestoletni między Atenami i Spartą; ojciec historii, Herodot z Halikarnasu, autor Dziejów, w Atenach |
443 | Wygnanie Tukidydesa, syna Melezjasza, przeciwnika Peryklesa |
444/3 | Założenie kolonii panhelleńskiej Turioj w Italii; prawa ułożone przez sofistę Protagorasa z Abdery |
442/1 | Wystawienie Antygony Sofoklesa |
440–439 | Powstanie przeciw Atenom na Samos |
438 | Wystawienie Alkestis Eurypidesa; posąg Ateny Parthenos dłuta Fidiasza na Akropolu; dynastia Spartokidów obejmuje rządy w Bosforze Kimeryjskim |
437–432 | Budowa Propylejów; prace przy frontonach Partenonu |
436 | Założenie Amfipolis |
431–404 | Wojna Peloponeska |
431 | Wystawienie Medei Eurypidesa; Tebańczycy atakują Plateje |
430–429 | Dżuma w Atenach; kapitulacja Potidei; śmierć Peryklesa |
428 | Urodziny Arystoklesa zwanego Platonem; Hipolit Eurypidesa |
427 | Upadek powstania Mityleny przeciw Atenom; pierwsza komedia Arystofanesa (Biesiadnicy); sofista Gorgiasz z Leontinoj w Atenach |
I sofistyka: Protagoras z Abdery; Gorgiasz z Leontinoj; Prodikos z Keos; Hippiasz z Elidy | |
425 | Sprawa Sfakterii; Acharniacy Arystofanesa |
424 | Wyprawa Brazydasa; bitwa pod Delion - klęska Ateńczyków; Rycerze Arystofanesa; Wygnanie z Aten historyka Tukidydesa, autora Wojny Peloponeskiej |
423 | Chmury Arystofanesa; Butelka Kratinosa |
422 | Śmierć Kleona i Brazydasa pod Amfipolis; Osy Arystofanesa |
421 | Pokój Nikiasza; Pokój Arystofanesa |
418 | Bitwa pod Mantineą, wznowienie wojny ateńsko-spartańskiej |
416 | Zwycięstwo tragika Agatona na Lenajach (Uczta Platona) |
415 | Wyprawa sycylijska pod wodzą Alkibiadesa i Nikiasza; sprawa hermokopidów i zbeszczeszczenia misteriów; wygnanie mówcy Andokidesa; Trojanki Eurypidesa |
414 | Ucieczka Alkibiadesa do Sparty; wódz spartański Gylippos w Syrakuzach; Ptaki Arystofanesa |
413–399 | Panowanie Archelaosa w Macedonii; przeniesienie stolicy z Ajgaj do Pelli |
413 | Klęska wyprawy sycylijskiej |
412 | Wystawienie komedii Eupolisa Demy |
411 | Przewrót oligarchiczny w Atenach: rządy Rady 400-u i Pięciu Tysięcy; stracenie mówcy Antyfonta; Lizystrata i Kobiety na Tesmoforiach Arystofanesa |
410 | Zwycięstwo floty ateńskiej (powrót Alkibiadesa) pod Kyzikos; przywrócenie demokracji |
408 | Orestes Eurypidesa |
407 | Porażka Alkibiadesa pod Notion; przewaga finansowa Sparty wspomaganej perskim złotem |
406 | Bitwa pod Arginuzami zwycięska dla Aten; proces i skazanie strategów ateńskich; Smierć Eurypidesa i Sofoklesa |
405 | Bitwa pod Ajgospotamoj: Lizander zadaje klęskę Atenom; Dionizjos Starszy tyranem Syrakuz; Pokój z Kartaginą; Żaby Arystofanesa |
404 | Klęska Aten w wojnie peloponeskiej; Rządy Trzydziestu Tyranów |
403 | Przywrócenie demokracji w Atenach; mowa Lizjasza Przeciwko Eratostenesowi |
401 | Rewolta Cyrusa Młodszego i jego śmierć w bitwie pod Kunaksą; odwrót Dziesięciu Tysięcy opisany w Anabazie Ksenofonta; Edyp w Kolonos Sofoklesa |