Chronologia I (Starożytność)

Rozmiar: 1096 bajtów

Epoka kamienia


Paleolit
VII tysiąclecie p.n.e.
ok. 6100 
Neolit aceramiczny
Neolit ceramiczny na Krecie

Epoka brązu

3000–2600Okres minojski (wczesny I) pierwsza osada w Troi
2900–2600 Okres helladzki i cykladzki (wczesny I)
ok. 2600  Początek cywilizacji minojskiej na Krecie
2600–2300 Okres minojski, helladzki i cykladzki (wczesny II)
2300–2000 Okres minojski (wczesny III) pismo hieroglificzne znane z pieczęci
2300–1900 Okres helladzki i cykladzki (wczesny III)
ok. 2000 Pierwsi Grecy na Bałkanach
2000–1900 Okres średniominojski IA pismo linearne A
1900–1800 Okres średniohelladzki i cykladzki I
1900–1800 Okres średniominojski IB (okres I pałaców: Knossos, Fajstos, Mallia)
1800–1700 Okres średniohelladzki i cykladzki II Troja VI
1800–1750 Okres średniominojski IIA
1750–1700 Okres średniominojski IIB
1700–1650 Okres średniominojski IIIA (ok. 1700 - zniszczenie I pałaców: trzęsienie ziemi, inwazja?, początek okresu II pałaców
1650–1580 Okres średniominojski IIIB
1700–1580 Okres średniohelladzki i cykladzki III
1580–1500 Okres późnominojski IA
1500–1450 Okres późnominojski IB (ok. 1500 - wybuch wulkanu Tera)
1580–1500 Okres późnohelladzki i cykladzki I – początki cywilizacji mykeńskiej
1450–1400 Okres późnominojski II (Grecy w Knossos - inwazja?) pismo linearne B
1500–1450 Okres późnohelladzki IIA
1450–1400 Okres późnohelladzki IIB powstanie twierdzy Myken
1450–1400 Okres późnocykladzki II
1400–1300 Okres późnominojski, helladzki i cykladzki IIIA (ok. 1380 - ostateczne zniszczenie pałacu w Knossos), powstanie twierdzy Tirynsu
1300–1200 Okres późnominojski, helladzki i cykladzki IIIB - powstanie pałacu w Pylos, zniszczonego ok. 1200; ok. 1300 zniszczenie Troi VI, powstanie Troi VII A
1200–1100 Okres późnominojski, helladzki i cykladzki IIIC
1184  Upadek Troi (VII A)

Początek epoki żelaza 

ok. 1150–750Wieki Ciemne
1150–ok. 1000 Okres protogeometryczny (ceramika); infiltracja Dorów ?; początki Wielkiej Kolonizacji
ok. 900–800 Okres geometryczny
ok. 760–700 Okres geometryczny dojrzały (dipyloński)

Grecja archaiczna

800–750 Kultura jońska na wybrzeżach Azji Mniejszej i wyspach; Przejęcie alfabetu semickiego i pierwsze inskrypcje
776 Pierwsze Igrzyska Olimpijskie
ok. 750–700
(inni: ok. 850) 
Początki literatury europejskiej: Iliada i Odyseja; formowanie się polis (basileus i aristoi); hymny homeryckie
753 Tradycyjna data założenia Rzymu
740 Założenie kolonii greckiej Cumae w Kampanii
735–716 I wojna meseńska
733 Założenie Syrakuz
ok. 706 Założenie Tarentu (kolonia Sparty)
720–640 Styl protokoryncki w ceramice; początki ceramiki w Attyce
 Hezjod: Prace i dnie; Teogonia
ok. 680–640 Twórczość Archilocha z Paros
w ciągu VII w. powstanie falangi – szyku ciężkozbrojnej piechoty; powstanie i rozpowszechnienie się tyranii; prawodawstwo Likurga w Sparcie (?): tzw. Retra Likurga - pierwsza konstytucja:
ok. 670 Ortagoras - tyranem Sykionu
668–654 II wojna messeńska; twórczość poetycka Tyrtajosa i Alkmana z Sardes; pierwsze wielkie posągi kurosów
ok. 660 Założenie Bizancjum
ok. 650–620 Tyrania Kypselosa i Periandra w Koryncie
między 680 a 620 Upowszechnienie się pieniądza (Krezus (560–545) bije złotą i srebrną monetę)
632 Spisek Kilona w Atenach
ok. 625–550 Styl koryncki (orientalizujący) w ceramice
621 Prawa Drakona w Atenach
ok. 620 Początki stylu czarnofigurowego w ceramice attyckiej; twórczość poetycka Stezychorosa z Himery
ok. 600 Założenie Marsylii; twórczość poetycka Safony i Alkajosa z Lesbos; jambiczna Semonidesa z Amorgos; wiersze miłosne Mimnermosa z Kolofonu; Herajon w Olimpii - jedna z pierwszych świątyń w stylu doryckim
594/593 Archontat Solona: umorzenie długów (sejsachtcheja) i zniesienie niewoli za długi, podział obywateli na klasy majątkowe w powiązaniu z przywilejami politycznymi; powołanie sądu - heliai i Rady (boule) 400-u, kodyfikacja praw.
585 Początki filozofii przyrody: Tales z Miletu oblicza termin zaćmienia słońca (woda zasadą świata); Anaksymander (apejron zasadą świata); Anaksymenes (ajter zasadą świata)
 Gnomy Siedmiu Mędrców: Tales, Solon, Bias z Priene, Pittakos z Mityleny, Kleobulos z Lindos, Chilon ze Sparty, Periander z Koryntu
 Twórczość bajkopisarza Ezopa
582 Ustanowienie Igrzysk Pytyjskich ku czci Apollona w Delfach (w 3-im roku każdej Olimpiady)
581 Ustanowienie Igrzysk Istmijskich ku czci Posejdona (w 1-ym i 3-im roku każdej Olimpiady)
573 Ustanowienie Igrzysk Nemejskich ku czci Zeusa w Nemei (w 2-im i 4-ym roku każdej Olimpiady)
570–475 Ksenofanes z Kolofonu
561 Pizystrat tyranem Aten; ustanowienie świąt Wielkich Dionizjów i Panatenajów; pierwsze budowle na Akropolu ateńskim
 twórczość poetycka Teognisa z Megary; monodyczne pieśni miłosne i biesiadne Anakreonta z Teos; twórczość poetycka Simonidesa z Keos;
556 Eforat Chilona w Sparcie - dominacja Sparty na Peloponezie
ok. 550 Utworzenie Związku Peloponeskiego; twórczość pierwszego znanego prozaika Ferekydesa z Syros, autora traktatu o powstaniu bogów
546 Klęska Krezusa i podbój Lidii przez króla Persów Cyrusa.
540 Zakończenie podboju Azji Mniejszej (m. in. Jonii) przez Cyrusa
Filozofia przedsokratejska Heraklit z Efezu (540–475); Parmenides z Elei (540–469); Zenon z Elei (ok. 490); Anaksagoras z Kladzomenaj (500–428); Empedokles z Akragas (490–430); Leukippos (480–420); Demokryt z Abdery (470–400)
534 Pierwszy agon dramatyczny w Atenach podczas Dionizjów Miejskich (Wielkich) - wóz Tespisa.
533–522 Polikrates tyranem Samos; twórczość Ibikosa z Region
ok. 530 Styl czerwonofigurowy w ceramice attyckiej (Andokides); działalność Pitagorasa z Samos w Krotonie
528 Śmierć Pizystrata. Panowanie Hippiasza i Hipparcha w Atenach. Zabójstwo Hipparcha przez Harmodiosa i Aristogejtona (Tyranobójcy).
ok. 520–489 Kleomenes I królem Sparty
ok. 518–450 Pindar z Teb (epinikion) i Bakchylides z Keos (dytyramb)
510/509 Upadek tyranii w Atenach; reformy Klejstenesa: terytorialny podział na trzy okręgi (miasto, wybrzeże, góry) po 10 trittyes w każdym: 3 trittyes (po jednej z okręgu) tworzą fyle (10 fyl terytorialnych), każda liczy 10 demów; powstanie Rady 500-set; ustanowienie kolegium 10-u strategów; zwiększenie kompetencji eklezji.
 Twórczość Epicharma z Megary (Hyblejskiej), twórcy farsy sycylijskiej
499–494 Powstanie miast jońskich przeciwko Persom; zburzenie Miletu (494); Pratinas z Fliuntu współzawodniczy z Chojrilosem i debiutującym Ajschylosem
 Początki prozy: Twórczość logografa Hekatajosa z Miletu
492 Wystawienie tragedii Frynichosa Zdobycie Miletu

Epoka klasyczna (492-404)

Wiek dramatu Ajschylos (525–456); Sofokles (496–406); Eurypides (480-–406)
492–490 Początek wojen perskich: wyprawa Mardoniosa; zwycięstwo Ateńczyków pod wodzą Miltiadesa pod Maratonem
484 I zwycięstwo Ajschylosa
483 Prawo morskie Temistoklesa: budowa floty finansowana dochodami z kopalni srebra w Laurion
481 Kongres panhelleński; przywództwo Sparty
480 Najazd króla Persów, Kserksesa na Trację, Macedonię i Tesalię; bitwa pod Artemizjon; bitwa pod Termopilami (śmierć Trzystu Spartan Leonidasa); zdobycie i spalenie Aten przez Persów; bitwa pod Salaminą; bitwa pod Himerą (tyran Syrakuz Gelon zwycięża Kartagińczyków)
479 Bitwy pod Platejami i Mykale; flota grecka pod dowództwem króla Sparty Pauzaniasza wyzwala miasta Azji Mniejszej
478 Powstanie Związku Delijskiego (Morskiego)
476 Wystawienie Fenicjanek Frynichosa przez chorega Temistoklesa
477–463 Działania floty ateńskiej pod wodzą Kimona; hegemonia Aten (arche) w Związku
474 Zwycięstwo tyrana Syrakuz Hierona I nad Etruskami pod Cumae
ok. 473 Wygnanie Temistoklesa (sąd skorupkowy)
472 Wystawienie Persów Ajschylosa przez chorega Peryklesa
470–457 Budowa świątyni Zeusa w Olimpii; twórczość malarza Polignota; działalność rzeźbiarza Myrona; „styl surowy” w ceramice
469 Zwycięstwo Kimona nad Persami nad rzeką Eurymedon
468 Sceniczny debiut Sofoklesa (zwycięstwo nad Ajschylosem)
464  Trzęsienie ziemi w Sparcie; powstanie helotów i Meseńczyków; początki twórczości rzeźbiarza Polikleta z Argos
462/1 Reformy demokratyczne Efialtesa; wygnanie Kimona w następstwie nieudanej wyprawy z odsieczą dla Sparty
461 Zabójstwo Efialtesa. Sojusz Aten i Megary przeciw Koryntowi; przybycie filozofa Anaksagorasa z Kladzomenaj do Aten
460–454 Wyprawa ateńska do Egiptu zakończona klęską; konflikt ze Spartą
460–370 Hipokrates z Kos, najsławniejszy lekarz starożytności
ok. 460 Działalność Koraksa i Tejzjasza, twórców retoryki
458 Wystawienie Orestei Ajschylosa
457 Otwarcie dostępu do archontatu dla zeugitów; system mistoforii
455 Debiut sceniczny Eurypidesa (Peliady)
454 Pierwsza strategia Peryklesa; przeniesienie skarbca Związku Delijskiego do Aten
451/0 Pięcioletni rozejm między Atenami i Spartą; ograniczenie praw obywatelskich
449/8 Pokój Kaliasza między Atenami a Persją
447–432 Budowa Partenonu
447/6 Bitwa pod Koroneą i klęska Aten w wojnie z Beotami; utworzenie Związku Beockiego
446 Pokój Trzydziestoletni między Atenami i Spartą; ojciec historii, Herodot z Halikarnasu, autor Dziejów, w Atenach
443 Wygnanie Tukidydesa, syna Melezjasza, przeciwnika Peryklesa
444/3 Założenie kolonii panhelleńskiej Turioj w Italii; prawa ułożone przez sofistę Protagorasa z Abdery
442/1 Wystawienie Antygony Sofoklesa
440–439 Powstanie przeciw Atenom na Samos
438 Wystawienie Alkestis Eurypidesa; posąg Ateny Parthenos dłuta Fidiasza na Akropolu; dynastia Spartokidów obejmuje rządy w Bosforze Kimeryjskim
437–432 Budowa Propylejów; prace przy frontonach Partenonu
436 Założenie Amfipolis
431–404 Wojna Peloponeska
431 Wystawienie Medei Eurypidesa; Tebańczycy atakują Plateje
430–429 Dżuma w Atenach; kapitulacja Potidei; śmierć Peryklesa
428 Urodziny Arystoklesa zwanego Platonem; Hipolit Eurypidesa
427 Upadek powstania Mityleny przeciw Atenom; pierwsza komedia Arystofanesa (Biesiadnicy); sofista Gorgiasz z Leontinoj w Atenach
 I sofistyka: Protagoras z Abdery; Gorgiasz z Leontinoj; Prodikos z Keos; Hippiasz z Elidy
425 Sprawa Sfakterii; Acharniacy Arystofanesa
424 Wyprawa Brazydasa; bitwa pod Delion - klęska Ateńczyków; Rycerze Arystofanesa; Wygnanie z Aten historyka Tukidydesa, autora Wojny Peloponeskiej
423 Chmury Arystofanesa; Butelka Kratinosa
422 Śmierć Kleona i Brazydasa pod Amfipolis; Osy Arystofanesa
421 Pokój Nikiasza; Pokój Arystofanesa
418 Bitwa pod Mantineą, wznowienie wojny ateńsko-spartańskiej
416 Zwycięstwo tragika Agatona na Lenajach (Uczta Platona)
415 Wyprawa sycylijska pod wodzą Alkibiadesa i Nikiasza; sprawa hermokopidów i zbeszczeszczenia misteriów; wygnanie mówcy Andokidesa; Trojanki Eurypidesa
414 Ucieczka Alkibiadesa do Sparty; wódz spartański Gylippos w Syrakuzach; Ptaki Arystofanesa
413–399 Panowanie Archelaosa w Macedonii; przeniesienie stolicy z Ajgaj do Pelli
413 Klęska wyprawy sycylijskiej
412 Wystawienie komedii Eupolisa Demy
411 Przewrót oligarchiczny w Atenach: rządy Rady 400-u i Pięciu Tysięcy; stracenie mówcy Antyfonta; Lizystrata i Kobiety na Tesmoforiach Arystofanesa
410 Zwycięstwo floty ateńskiej (powrót Alkibiadesa) pod Kyzikos; przywrócenie demokracji
408 Orestes Eurypidesa
407 Porażka Alkibiadesa pod Notion; przewaga finansowa Sparty wspomaganej perskim złotem
406 Bitwa pod Arginuzami zwycięska dla Aten; proces i skazanie strategów ateńskich; Smierć Eurypidesa i Sofoklesa
405 Bitwa pod Ajgospotamoj: Lizander zadaje klęskę Atenom; Dionizjos Starszy tyranem Syrakuz; Pokój z Kartaginą; Żaby Arystofanesa
404 Klęska Aten w wojnie peloponeskiej; Rządy Trzydziestu Tyranów

Epoka klasyczna (404-338)

403 Przywrócenie demokracji w Atenach; mowa Lizjasza Przeciwko Eratostenesowi
401 Rewolta Cyrusa Młodszego i jego śmierć w bitwie pod Kunaksą; odwrót Dziesięciu Tysięcy opisany w Anabazie Ksenofonta; Edyp w Kolonos Sofoklesa