Chronologia II (Bizancjum)

[Rzym-Bizancjum] (324-381)
Epoka wczesnego Bizancjum (395–610)
Epoka średniego Bizancjum: (610–717) | (717-867) | (867-1081)
Epoka późnego Bizancjum I (1081-1204)
Epoka późnego Biznacjum II(1204-1261):
Królestwo Jerozolimy | Cesarstwo łacińskie Konstatynopola (1204-1261)
Cesarstwo Nikei | Cesarstwo Trapezuntu | Państwo (Despotat) Epiru
Królestwo Tesaloniki | Tesalia
Restauracja Cesarstwa Bizantyńskiego (1261-1453)


[Rzym-Bizancjum]

324–337Samodzielne rządy Konstantyna I
313Edykt Mediolański – wolność wyznawania chrześcijaństwa
ok. 320Wystąpienie Ariusza
324Przeniesienie stolicy cesarstwa do Konstantynopola

Twórczość biskupa Euzebiusza z Cezarei, autora pierwszej Historii Kościoła i Kroniki
325Sobór w Nikei – potępienie herezji ariańskiej
346Śmierć Atanazego Wielkiego
361–363Panowanie Juliana Apostaty
363–364Panowanie Jowiana
364–378Panowanie Walensa
373śmierć Atanazego, biskupa Aleksandrii, autora m.in. pierwszego żywotu świętego (sw. Antoniego)
378–395Panowanie Teodozjusza Wielkiego

herezja Apolinarego, biskupa Laodikei, poprzednika Nestoriusza (jedność osoby Chrystusa w dwóch naturach, ludzkiej i boskiej)
381I Sobór w Konstantynopolu; potępienie apolinaryzmu

Działalność Ojców Kapadockich: Bazylego Wielkiego, Grzegorza z Nazjanzu, Grzegorza z Nyssy oraz Cyryla Jerozolimskiego i Szkoły Antiocheńskiej: Diodora z Tarsu i Ewagriusza Pontyjskiego

Epoka wczesnego Bizancjum (395–610)

395Ostateczny podział Imperium Romanum

kontynuacja instytucji państwa rzymskiego opartych na prawie rzymskim; łacina językiem urzędowym; czynnik integrujący - chrześcijaństwo; orientalizacja życia
395–408Panowanie Arkadiusza; Hunowie przekraczają Dunaj; najazd Wizygotów pod wodzą Alaryka; bunt Gotów; spór cesarza z biskupem Janem Chryzostomem
408–450Panowanie Teodozjusza II (Kaligrafosa); utworzenie uniwersytetu w Konstantynopolu; ślub cesarza Walentyniana z Eudoksją, córką Teodozjusza; Kodeks Teodozjusza; Attyla i Bleda, królowie Hunów zrywają pokój z Konstantynopolem; najazd Attyli
410Złupienie Rzymu przez Alaryka
428Herezja Nestoriusza, patriarchy Konstantynopola (dualizm natury Boskiej i ludzkiej implikuje istnienie dwóch osób Chrystusa, zaprzecza boskości Marii)
431Sobór w Efezie; potępienie nestorianizmu

Twórczość historyka Olimpiodora z Teb, autora Historii; Historie Kościoła Sokratesa Scholastyka i Sozomenosa; twórczość Teodoreta, biskupa Kirry, autora m.in. Historii kościoła (do 428)
438Ogłoszenie tzw. Kodeksu Teodozjusza
448Poselstwo do Attyli Maksymina i Priskosa Panitesa, autora Historii bizantyńskiej i dziejów Attyli
451Sobór (IV) w Chalcedonie - potępienie monofizytyzmu (jedna natura Chrystusa, zarazem boska i ludzka) i nestorianizmu
450–457Panowanie Marcjana i Pulcherii; 28 kanon o równości patriarchy Konstantynopola z biskupem Rzymu
457–475Panowanie Leona I, koronowanego przez patriarchę; działalność Akademika Proklosa; wojna z Wandalami (zajmują Sycylię, Sardynię i Trypolitanię); Historia Priskosa
476Upadek Zachodniej części Imperium Romanum
491–518Panowanie Anastazjusza I

Twórczość Zosimosa autora Nowej Historii

Stefana z Bizancjum słownik geograficzny Ludność miejscowa
527–565Panowanie Justyniana I Wielkiego

twórczość pisarska Prokopiusza z Cezarei (Historia wojen, O budowlach, Historia sekretna) ; Kodeks, Digesta, Instytucje Corpus Iuris Civilis Justyniana; Agapetosa Wykład przestróg

Walki z Persami wodzów Belizariusza i Narsesa; opanowanie pd.Hiszpanii, Italii i Sycylii
529Zamknięcie Akademii Platońskiej - symboliczny koniec epoki pogańskiej

Rozwój pieśni liturgicznych i poezji rytmicznej – troparia, kontakia, śpiewy antyfoniczne, hymny akatisty (kanony); twórczość poetycka Romanosa Melodosa (zm. ok. 550) – hymn Dziewica rodzi dziś Władcę świata i prawdopodobnie Akatistos do Matki Bożej
532Bunt NIKA, stronnictw cyrkowych
535Zamordowanie Amalasunty, córki Teodoryka Wielkiego na zachodzie; interwencja Justyniana w Italii
532–537 (562)Uroczysta inauguracja przebudowanego Kościoła Mądrości Bożej (Aja Sofija), powtórna po odbudowie zawalonej kopuły
541ostatni „konsul” rzymski – Bazyliusz

Twórczość Ewagriosa Scholastyka, autora Historii Kościoła; pierwsza Kronika powszechna Jana Malalasawzór kronikarstwa do XII w.; pisma hagiograficzne (zbiory żywotów świętych - menajów, akta męczenników, apokryfy); twórczość (częściowo w kojne) Petrosa, prawnika i polityka, autora Dziejów i O organizacji państwa; twórczość Jana Lidosa, autora m.in. O urzędach państwa rzymskiego; Agatiasza Scholastyka, autora O panowaniu Justyniana; filozofa Jana Filoponosa, twórcy koncepcji triteizmu (uznanie trzech osób i natur Boga), gramatyka, matematyka;

Twórczość poetycka Pawła Silentiariosa, autora ekfraz i epigramatów; twórczość Agatiasza Scholastyka, epigramatyka (erotyki, ekfrazy, wotywne, nagrobne), Juliana z Egiptu

Kosmasa Indikopleustesa Topografia chrześcijańska
565–578Panowanie Justyna II, syna siostry Justyniana, Wigilancji; najazd arian Longobardów i zajęcie Italii północnej; najazdy Persów; pojawienie się Turków nad Morzem Kaspijskim
575Bitwa w Melitene i zwycięstwo Justyniana nad Chosroesem
578–82Panowanie Tyberiusza; wojny i najazdy barbarzyńców (Persowie, Awarowie)
582-602Panowanie Maurycjusza rodem z Kapadocji; utworzenie egzarchatu Rawenny;

Twórczość Menandra Protektora, autora Historii (okres 558–582); Teofanesa Bizantyńczyka, autora Pism Historycznych (okres 566–582); Jana Epifaneusa, autora Historii (okres 571–593); pisarstwo Hezychiusza (Historia rzymska i powszechna, Onomatolog, wykaz sławnych pisarzy - epitome); Jana Klimaksa Drabina do raju – początki ascetyki (Symeon Słupnik i Doroteos z Gazy); twórczość Dionizego Pseudo-Areopagity, autora m.in. O imionach Bożych i Teologii mistycznej
602Bunt stronnictw cyrkowych przeciw cesarzowi; Zieloni obwołują Fokasa; egzekucja Maurycjusza i jego 5 synów
602–610Panowanie Fokasa; Chosroes wydaje cesarzowi wojnę; bunt wojsk syryjskich; kryzys cesarstwa; Bizancjum płaci haracz chaganowi Awarów; Zieloni zrwacają się przeciw cesarzowi; krwawe zamieszki w stolicy; uznanie oprymatu tronu Piotrowego (kolumna Fokasa w Rzymie)

Epoka średniego Bizancjum I (610–717)

610–641Panowanie Herakliusza; zwycięskie kampanie przeciw Słowianom, Persom i Awarom; ustalenie granic na Dunaju; odzyskanie terenów Azji Mn.; nowy podział cesarstwa - temy; reforma aparatu biurokratycznego; przyjęcie tytułu greckiego - basileus; język grecki wypiera łacinę; hellenizacja cesarstwa

Kronika Wielkanocna; twórczość poetycka Jerzego Pizidesa, autora m.in. poematu Sześć dni stworzenia świata w jambach;

Historia świata i Listy Teofilakta Symokatty (kontynuacja Menandra)

Działalność filologa Jerzego Chojroboskosa, pisma o prozodii, wzorach odmian, objaśnienia gramatyczne

Zdobycie Jerozolimy przez Persów (614); najazdy Słowian (Peloponez, Kreta)

Twórczość hagiograficzna, homiletyczna i poetycka Sofroniosa, patriarchy Jerozolimy; hagiografia Leontiosa z Neapolis na Cyprze
635Najazd Arabów; upadek Damaszku
637Zdobyvie Jerozolimy przez Arabów; zajęcie ziem perskich

Spory z monofizytami; monoteletyzm (uznanie jednej woli w Chrystusie i jednej energii - monoenergizm)

Kronika świata Jana Antiocheńczyka
641Współrządy Herakliusza Konstantyna i Herakliusza Herakleonasa
641–668Panowanie Konstantyna III (Konstansa II) Pogonatusa

Arabowie zajmują Egipt i Libię, Cypr, Rodos i Kretę
648Edykt (Typos) zakazujący dyskusji chrystologicznych
653Uwięzienie papieża przez namiestnika Rawenny i wywiezienie go do Konstantynopola
662Męczeńska śmierć Maksyma Wyznawcy, autora pism teologicznych, egzegetycznych, ascetycznych – najwybitniejszy teolog VII w.
663Wizyta cesarza w Rzymie
668–685Panowanie Konstantyna IV
678zwycięstwo nad flotą arabską dzięki użyciu „ognia greckiego”

osiedlanie się Bułgarów nad dolnym Dunajem
680–81VI Sobór powszechny w Konstantynopolu; potępienie monoteletyzmu
685–695Panowanie Justyniana II; pokój z Arabami; ujarzmienie Słowian; rozbudowa systemu temów (przesiedlenia ludności)
691–692Sobór powszechny w Konstantynopolu

powstanie przeciw cesarzowi; detronizacja i obcięcie nosa
695–698Panowanie Leoncjusza; podbój egzarchatu Kartaginy przez Arabów
698–705Panowanie Tyberiusza II
705Słowianie i Bułgarzy pod murami stolicy (Chan Terbel i okaleczony Justynian II Rinotmetos)
705–711II rządy Justyniana II; Terbel cezarem; oślepienie patriarchy Kallinikosa; karne złupienie Rawenny;

Arabowie zajmują Ceutę i Tianę w Azji Mn.; ekspedycja karna na Chersonez (miejsce wygnania cesarza)

Epoka średniego Bizancjum II (717–867)


Twórczość poetycka Andrzeja z Krety (ok. 660–740), twórcy pieśni chóralnych - kanonów (Wielki Kanon, 250 strof)

Rozkwit hagiografii, zwłaszcza żywotów świętych, ascetów
711–713Panowanie Bardanesa Filipikosa, zwolennika mototeletyzmu; bunt armii
713–715Panowanie Anastazjusza II; przygotowywanie stolicy na wypadek najazdu Arabów, bunt w armii na Rodos
715–716Panowanie Teodozjusza (wyniesiony na tron wbrew woli)
717–740Panowanie Leona III zwanego Isauryjskim „założyciela dynastii syryjskiej”; odparcie Arabów, ujarzmienie Bułgarów; ograniczenie wpływu mnichów, reforma armii, centralizacja władzy
717–718Oblężenie Konstantynopola przez Arabów

Akta męczenników: sześćdziesięciu męczenników z Jerozolimy
726Ogłoszenie Eklogi, wyboru z Kodeksu Justyniana; Nomos georgikos (prawo rolnicze);

Początki sporu ikonoklastów i ikonodulów; Germanos, patriarcha Konstantynopola (zm. 733), autor pism teologicznych i poetyckich (stichera), oraz Jan z Damaszku, Ojciec Kościoła, teolog i poeta, autor kanonów (Osiem tonów), prawdopodobny autor romansu chrześcijańskiego Barlaam i Jozafat, bronią kultu ikon
740–775 Panowanie Konstantyna V Kopronymosa i Leona IV
742Kosmas Melodos biskupem Majuma pod Gazą, autor kilkunastu kanonów
746Rozgromienie floty arabskiej pod Cyprem
751Longobardowie zajmują egzarchat Rawenny
763Zwycięstwo nad Bułgarami pod Anchialos

Prześladowania zwolenników ikon - monachomachia
775–780Panowanie Leona IV Chazarskiego
780–797Panowanie Konstantyna VI
787VII Sobór powszechny w Nikai: obłożenie klątwą obrazoburców pod wpływem matki cesarza, Ireny; opozycja cesarza
797Zamach stanu Ireny; oślepienie Konstantyna
797–802Panowanie Ireny; nacisk Arabów i Bułgarów
798Reforma reguły Klasztoru Studios Teodora Studyty, radykalnego przeciwnika cezaropapizmu; obrońcy kultu ikon, autora mów, pism apologetycznych, katechez i 550 listów – perła epistolografii Bizancjum, oraz 19 idiomelów, licznych sticherów, kanonów oraz epigramów
800Koronacja Karola Wielkiego w Rzymie przey papieża Leona III
806Nikefor Patriarcha (758–829) patriarchą Konstantynopola, autor m.in. rozpraw teologicznych i kronik: Zwięzły zarys historii, Zwięzła kronika, traktatów i pism teologicznych, kanonów poetyckich
810śmierć Jerzego Synkellosa, autora kroniki Ekloge chronograficzna

Teofanesa Wyznawcy Kronika (kontynuacja Synkellosa) - datacja wg ery aleksandryjskiej (od 5493 p.n.e.)
802–811Panowanie Nikifora;
803Układ z Karolem Wielkim; potwierdzenia praw Bizancjum do Dalmacji, Istrii i pd. Italii
807Zwycięstwo nad Słowianami pod Patras
811 Śmierć cesarza w bitwie z Bułgarami (chagan Krum pijał z jego czaszki) i krótkie rządy jego syna Stawrakiosa
811–813Panowanie Michała Rangabe; uznanie cesarskiego tytułu Karola, ale NIE jako cesarza Rzymu
813Klęska w bitwie z Bułgarami pod Adrianopolem; usunięcie się cesarza, wykastrowanie jego synów
813–820Panowanie Leona V Armeńczyka; generała temu Anatolikon
815Synod potępia postanowienia soboru nicejskiego z 754 i nakazuje zniszczyć ikony

Spisek i zamordowanie cesarza; wykastrowanie jego 4 synów
820–829Panowanie Michała II Jąkały; zakaz dyskusji religijnych
821Powstanie ludności Azji Mn. pod wodzą Tomasza; oblężenire stolicy
826Arabowie zajmują Kretę
821 (829)–842Panowanie Teofila;
838Arabowie zdobywają Ancyrę i Amorion
842–867Panowanie Michała III (początkowo rządy jego matki Teodory i ministra skarbu Teoktista)

Zwięzła kronika Jana Monachosa
843Synod przywraca kult ikon (ale nie wyobrażeń rzeźbionych)
847Ignacy (syn Michała Rangabe) patriarchą

Próby wykorzenienia herezji paulicjan w Azji Mn. (sekta bogomiłów, ruch katarów i albigensów)
856Przewrót pałacowy; zabójstwo Teoktistosa, odsunięcie Teodory
858Wygnanie Ignacego, powołanie na tron patriarchy Focjusza, autora Biblioteki

Twórczość gramatyka Teognostosa, autora Poprawnej pisowni

Działalność Leona Filozofa (Matematyka)
862Bardas współcesarzem; odrodzenie uniwersytetu na czele z Focjuszem
863Zwycięstwo nad Arabami; odparcie ataku Waregów na stolicę

Działalność misyjna Cyryla i Metodego
864Przyjęcie chrztu przez chagana Bułgarów
867Początki sporu o „Filioque”; sobór w Konstantynopolu obkłada klątwą papieża

śmierć Kasji, jedynej znanej poetki Bizancjum

Epoka średniego Bizancjum III (867–1081)

867–886Panowanie Bazylego I Kefalasa (i jego trzech małych synów, Konstantyna, Leona (VI) i Aleksandra) – dynastia macedońska

VIII sobór w Konstantynopolu (ekumeniczny) wyklina Focjusza

Początki państwa serbskiego
870Arabowie zajmują Maltę
871Zwycięstwo nad paulicjanami
878Arabowie zdobywają Sycylię

Biografie męczenników kultu ikon (Martyrium św. Stefana)
875Odwołanie z wygnania Focjusza; został ponownie patriarchą po śmierci Ignacego
886–912Panowanie Leona VI Filozofa

Wydanie zbioru praw Basilika; umacnianie administracji i systemu zarządzania, reorganizacja temów
893śmierć Focjusza, uczonego, poety, teologa, autora m.in. Rozprawy o tajemnicy Ducha świętego, pism egezegetycznych, historycznych, listów (ponad 260) oraz Tysiącksięgu (Biblioteka) i Słownika, a także zbioru przysłów

Powstanie zbioru Kefalasa: Antologia Palatyńska
894Car Symeon zwycięża wojska bizantyńskie; cesarz wzywa na pomoc Madziarów (zwanych Turkami), car - Pieczyngów
904Zdobycie i spustoszenie Tesaloniki przez Arabów pod wodzą renegata Leona z Trypolisu; Jana Kameniatesa opowieść-pamiętnik Na zdobycie Tesaloniki
911Traktat handlowy z Rusią
912-913Panowanie Aleksandra i małoletniego syna Leona i Zoe Karbonopsiny, Konstantyna
913–959Panowanie Konstantyna VII Porfirogenety, autora O ceremoniach dworu bizantyńskiego, O temach, O rządzeniu państwem, liczne zbiorowe dzieła encyklopedyczne

Wojny z Bułgarami
919–944 Roman Lekapenos współpanującym
924Bułgarzy pod murami stolicy; śmierć Symeona i pokój z Bułgarami
928Okres głodu; wyludnienie wsi
931Zwycięstwa nad Arabami; zajęcie Edessy (mandilion)
944Detronizacja Lekapenosa prze jego czterech synów współpanujących

śmierć Aretasa, arcybiskupa Cezarei, autora scholiów do pism m.in. Ojców Kościoła, komentarzy, listów
945Zamach stanu Konstantyna; odsunięcie synów Lekapenosa

Twórczość historyczna Józefa Genezjosa, autora Historii cesarzy; twórczość historyczna Symeona Magistra (Kronika powszechna);

Działalność Symeona Metafrastesa, autora parafraz żywotów świętych (Menologion), zbioru sentencji, mów

Powstanie Księgi Suda - encyklopedii (12000 haseł)
959–963Panowanie Romana II Młodszego;

Odbicie Krety z rąk Arabów prze Nikifora Fokasa; Teodozjosa panegiryk Zdobycie Krety
963–969Panowanie Nikifora Fokasa (współpanujący Bazyl II i Konstantyn VIII (kilkuletni chłopcy)

Kronika Kontynuacja Teofanesa (do 961); Kontynuacja Jerzego ?
965Zdobycie Tarsu na Arabach; opanowanie Cypru
969Zdobycie Antiochii

Napięte stosunki z cesarzem Ottonem Wielkim; spór o pd. Italię; zamordowanie cesarza z poduszczenia cesarzowej Teofano
969–976Panowanie Jana Tzimiskesa
971Zwycięstwo nad Światosławem, księciem Kijowa
972–975Zwycięskie kampanie przeciw Arabom
972Cesarz Otton II poślubia księżniczkę Teofano
976–1025Panowanie Bazylego II Bułgarobójcy (i Konstantyna VIII);
976Uzurpacja Bardasa Sklerosa
985Wyprawa przeciw Samuelowi, władcy Ochrydy; wojna domowa wszczęta przez Bardasa Sklerosa i Bardasa Fokasa

Chrzest Rusi; Włodzimierz Kijowski poślubia Annę, siostrę cesarza

Leona Diakona Historia współczesna
ok. 990śmierć Jana Geometresa, poety, epigramatyka, autora hymnów
1001-04Zwycięskie kampanie przeciw Bułgarom

Pierwsze wersje eposu o Bazylim Dijenisie Akkritasie; pieśni cyklu akrytyckiego
1014Zwycięstwo nad Samuelem nad Strymonem (armia ślepców)

Granice Bizancjum oparte o Dunaj i Eufrat - szczytowy okres cesarstwa
Psellos o Bazylim: „Sam podejmował decyzje, sam ustalał lokacje wojsk. W sprawach cywilnych kierował się nie prawami pisanymi, lecz niepisanymi, które pochodziły z jego głowy”
1025–1028Panowanie Konstantyna VIII (ostatniego przedstawiciela dynastii macedońskiej)
1028–32Panowanie Romana III Argyrosa (żonatego z Zoe, córką poprzedniego cesarza)
1034–1041Panowanie Michała IV Paflagończyka (żonaty z wdową po Romanie, Zoe)

Zbiór biografii żwiętych Menologion cesarskie
1041–42Panowanie Michała V Kalafatesa (adoptowany przez Zoe); próba usunięcia Zoe powstanie ludności i oślepienie cesarza
1042Współrządy Zoe i Teodory
1042–1055Panowanie Konstantyna IX Monomachosa (żonaty z Zoe);
1043–1058Michał Kerularios (Cerulariusz) patriarchą Konstantynopola
1043Uderzenie Rusów na Konstantynopol

Pojawienie się Turków Seldżuckich
1046/47Pieczyngowie przekraczają Dunaj

Twórczość poetycka Krzysztofa z Mityleny, autora Sinaksarionu; Jana Mauroposa Euchajtesa, autora epigramów
1054Konflikt z Rzymem; wyklęcie patriarchy Michała Kerulariosa i klątwa na papieża Leona IXschizma kościołów
1055–1056Panowanie Teodory
1055Ekspansja Turków; upadek Bagdadu
1056–57Panowanie Michała VI Stratiotikosa; bunt wojk azjatyckich na czele z Izaakiem Komnenosem; abdykacja cesarza
1057–1059Panowanie Izaaka Komnena; znakomity wódz i dobry dyplomata

Kampania przeciwko Pieczyngom

Zatarg z Kerulariuszem; konflikt władzy świeckiej i kościelnej; abdykacja cesarza po śmierci Kerulariusza

Kronika powszechna Jerzego Kedrenosa
1059–1067Panowanie Konstantyna X Dukasa; wprowadzenie sprzedaży posad urzędniczych
1064Węgrzy zdobywają Singidunum (Belgrad); najazd Pieczyngów i Uzów na Grecję; Turcy zdobywają Bagdad
1067Panowanie Ewdokii (współpanujący synowie: Michał, Andronik i Konstantyn)
1067–1071Panowanie Romana IV Diogenesa (ożeniony z Ewdokią)
1068Bitwa pod Manzikert; klęska wojsk bizantyńskich; cesarz w niewoli arabskiej (zdrada Andronika Dukasa)
1070Zajęcie przez Turków Syrii i Palestyny
1071–1078Panowanie Michała VII Dukasa Parapinakesa; Uwolniony przez Turków cesarz Roman, mimo gwarancji bezpieczeństwa pojmany i oślepiony

Turcy wypowiadają wojnę Bizancjum; opanowanie terenów Azji Mn.; próba uzurpacji Jana Dukasa i jego syna Andronika.
1072Powstanie Słowian na Pólwyspie Bałkańskim stłumione przez Nikifora Brijeniosa;
1076Koronowanie księcia Chorwatów na króla przez papieża Grzegorza VII

Kryzys ekonomiczny cesarstwa

Michała Attaliatesa Kompendium pism prawniczych i Historia (do 1081); Kekaumenosa dziełko historyczne O dowodzeniu (Strategikon); Jana Ksifilinosa Ekscerpta z Historii rzymskiej Kasjusza Diona

Twórczość Michała Psellosa (1018–1096), wielkiego polihistora, autora m.in. Kroniki, pism i komentarzy teologicznych (idee neoplatońskie) oraz m.in. dzieł: encyklopedyczna Wszechnauka, trakaty O duszy, Kres życia, O ideach Platońskich; komentarze do pism Arystotelesa, elegie ku czci patriarchów, ok. 500 listów; poezja religijna i świecka


1078–1081Panowanie Nikifora III Botaniatesa

Turcy organizują swoje państwo – Rum; bunt Aleksego Komnenosa (sojusz rodzin Komnenów, Dukasów, Paleologów i Melissenów)

Anonimowa Historia cesarzy

Epoka późnego Bizancjum I (1081–1204)

1081–1185 Dynastia Komnenów
Rozkwit literatury bizantyńskiej, nawrót do wielkiej przeszłości klasycznej Grecji
1081–1118Panowanie Aleksego I Komnenosa; dyplomata i wódz

Twórczość historyczna Jana Skilitzesa, autora Kroniki; twórczość Nikifora Brijeniosa, autora dzieła Materiały historyczne w 4 ks.

Dramat religijny Christos Paschon (?)
1082Traktat z Wenecją; proces Jana Italosa, filozofa i pisarza, oskarżonego o nauczanie filozofii pogańskiej
ok. 1090Teofilakt arcybiskupem Ochrydy, autor Komentarza do Psalmów, Przeciw Łacinnikom, Przeciw Żydom, zbioru homilii, podręcznika Wychowanie cesarskie
1095/96I krucjata (Lotaryńczycy - Godfryd de Bouillon; Normanowie - Boemund i Tankred; Prowansalczycy - Rajmund hr. Tuluzy; inni - Robert ks. Normandii, Stefan hr. Blois, Robert hr. Flandrii); osłabienie emiratu Ikonium

Powstanie pierwszego państewka łacińskiego – hrabstwa Edessy (Baldwin, brat Godfryda)
1099Zdobycie Jerozolimy przez łacinników
1100Powstanie królestwa Jerozolimy
1118–1143Panowanie Jana II Komnenosa, najstarszego syna Aleksego; próba buntu Anny Komneny, żony Nikifora Brijeniosa, siostry cesarza i ich matki, Anny Dalaseny; Anna Komnena pisze Aleksjadę

Skrót historii i Epitome Jana Zonarasa
1126Potwierdzenie przywilejów Wenecji

Ostateczne zwycięstwo nad Pieczyngami

poemat dydaktyczny Spaneas
1137Wyprawa przeciw Małej Armenii; zdobycie Antiochii i hołd Rajmunda z Poitiers
1143–1180Panowanie Manuela I Komnenosa; orientacja filozachodnia, dążenie do monarchii uniwersalnej
1147–49II krucjata (Ludwik VII Francuski i Konrad III Niemiecki)

satyra Timarion czyli jego przygody
1171Saladyn pozbawia władzy kalifa fatymidzkiego w Egipcie

Twórczość poetycka Michała Glikasa, autora Zbioru przysłów ludowych, Księgi historii, listów i Wierszy – jeden z pierwszych poetów tworzących w grece potocznej (wiersz polityczny)

Twórczość poetycka Teodora Ptochoprodromosa; satyry, dialogi, Katomyomachia, epigramy, wiersze religijne, pisma prozą w języku klasycznym i ludowym (wiersz polityczny); powieść poetycka Rodante i Dosikles
1175Eustatios metropolita Tesaloniki, teolog i filolog, autor O zdobyciu Tesaloniki przez Normanów (w 1185), zbioru homilii, pism ascetycznych, enkomiów; Komentarze do Iliady i Odysei;
1175Michał Choniatis arcybiskupem Aten; autor listów, mów, poematu epickiego Teano

Twórczość Jana Tzetzesa, autora listów, poematu Tysiączki, Scholia, Alegorii do Iliady i Odysei, Carmina Iliaca
1176Klęska wojsk bizantyńskich w wojnie z sułtanem Ikonium pod Miriokefalon

Twórczość Konstantyna Manassesa, autora Przeglądu historii; Jana Kinamosa, autora dzieła historycznego zachowanego w wyciągu Epitome
1180–1183Panowanie Aleksego II Komnenosa (regencja matki, cesarzowej Marii z Antiochii i bratanka cesarza protosebastosa Aleksego Komnena; bunt Andronika Komnenosa, zarządcy Pontu; przejęcie przez Saladyna władzy nad Damaszkiem i Aleppo
1182Zamieszki w Konstantynopolu, oślepienie protosebastosa Aleksego; Krwawy pogrom zamieszkałej w stolicy ludności łacińskiej
1183–1185Panowanie Andronika I Komnenosa (zamordowanie poprzedniego cesarza)
1185Zdobycie i złupienie Tesaloniki przez Łacinników; bunt w Konstantynopolu; zamordowanie cesarza

Przygody Drosilli i Chariklesa Nikitasa Ewjenianosa; poemat Michała Haplocheira Dramation

O przygodach Hisminy i Hisminiasza ksiąg 11 romans prozą Efstatiosa Makrembolity
1185–1195Panowanie Izaaka II Angelosa
1187Upadek Królestwa Jerozolimskiego
1189III krucjata (Fryderyk I Barbarossa); zajęcie Ikonium
1190Utonięcie Fryderyka I
1191Zdobycie Akki przez krzyżowców Filipa Augusta Francuskiego
1191-92Działania Ryszarda Lwie Serce; zawarcie pokoju z Saladynem

Oślepienie cesarza przez jego brata Aleksego
1195–1203Panowanie Aleksego III Angelosa
1202-03Organizacja IV krucjaty; doża Dandolo; Aleksy, syn Izaaka, prosi krzyżowców IV krucjaty o pomoc w odzyskaniu tronu
17 lipca 1203Uczestnicy IV krucjaty pod murami Konstantynopola; ucieczka Aleksego III, wprowadzenie na tron Aleksego IV
1203–1204Panowanie Izaaka II Angelosa (ponownie) i Aleksego IV Angelosa; powstanie w stolicy przeciw łacińskim sprzymierzeńcom cesarza; śmierć cesarza
1204Panowanie Aleksego V Dukasa Murzuflosa
13 kwietnia 1204Zdobycie Konstantynopola przez krzyżowców; trzydniowe grabieże i mordy

Epoka późnego Bizancjum II 1204–1261

1217V krucjata (Andrzej II Węgierski i Leopold VI Austriacki)
Królestwo Jerozolimy
1218–1221Jean de Brienne, król Jerozolimy, organizuje nieudaną wyprawę na Egipt
1228–1229Fryderyk II Barbarossa (wyklęty) przejmuje z rąk sułtana Egiptu Jerozolimę, Betleem i Nazaret; koronacja na króla Jerozolimy
1244Ponowna utrata Jerozolimy
1248VI krucjata (Ludwik IX Francuski); nieudana wyprawa na Egipt; niewola króla Francji
1270VII krucjata; śmierć Ludwika IX
1291Upadek Akki i Królestwa Jerozolimskiego
Cesarstwo łacińskie Konstantynopola (1204–1261)
1204–1205Rządy Baldwina I, hrabiego Flandrii
1205–1216Rządy Henryka I, brata Baldwina
1212Krucjata dziecięca
1217Rządy Piotra de Courtenay
1217–1219Rządy Jolanty (regencja)
1221–1228Rządy Roberta de Courtenay
1228–1261Rządy Baldwina II
Cesarstwo Nikei
1204–1222Panowanie Teodora I Laskarisa, zięcia Aleksego III Angelosa, koronowanego na basileusa i autokratora Romejów
1222–1254Panowanie Jana III Dukasa Watatsesa
1254–1258Panowanie Teodora II Laskarisa
1258–1261Panowanie Jana IV Laskarisa
Cesarstwo Trapezuntu
od 1204Panowanie Wielkich Komnenów: Aleksego i Dawida, wnuków Andronika I
Państwo (Despotat) Epiru
1204–1215Panowanie Michała I Angelosa
1215–1230Panowanie Teodora Angelosa (Dukasa po matce, Komnenosa po babce)

Pochwycenie Piotra de Courtenay, męża Jolanty
1230Klęska w wojnie z Bułgarią; niewola i oślepienie cesarza
1230/31–1271Panowanie Michała II, nieślubnego syna Michała I Angelosa
1252Michał II i Nikifor uznają zwierzchnictwo Jana Watatzesa i przyjmują tytuł despotesa.
1271–1296Panowanie despotesa Nikifora I
1296–1318Panowanie Tomasza (regencja Anny Paleolog-Kantakuzeny do 1313)
1318–1323Panowanie Mikołaja Orsiniego
1323–1335Panowanie Jana Orsiniego
1335–1340Panowanie Nikifora II (regencja Anny Paleolog)
od 1340Epir w granicach Bizancjum
1348podbój Epiru przez Stefana Duszana
Królestwo Tesaloniki
1204–1207Rządy Bonifacego z Montserrat
1224–1230Panowanie Teodora (władcy Epiru); koronowany na basileusa i autokratora Romejów
1230–1240Panowanie Manuela, brata Teodora
1240–1244Panowanie Jana Angelosa, syna Teodora
1242Kampania Jana Watatsesa przeciw Tesalonice; Jan Angelos uznaje zwierzchnictwo Watatsesa i otrzymuje tytuł despotesa.
1244–46Panowanie Demetriosa, syna Teodora
od 1246Zajęcie Tesaloniki przez władcę Nikei, Jana Watatsesa; Andronik Paleolog namiestnikiem z ramienia cesarza Nikei
Tesalia
1271–1296Rządy sebastokratora Jana I
1296–1303Panowanie Konstantyna
1303–1318Panowanie Jana II
od 1318w granicach Bizancjum
1348Podbój Tesalii przez Stefana Duszana

Restauracja Cesarstwa Bizantyńskiego (1261-1453)

1261Michał VIII, współcesarz despotatu Nicei, wraca na tron w Konstantynopolu
1259–1282Panowanie Michała VIII Paleologa; próba porozumienia się z Zachodem; zaniedbanie aktywnej polityki na Wschodzie; osłabienie pozycji Bizancjum na Bałkanach (ekspansja Serbii)

Zahamowanie ekspansji Turków; chanat mongolski w Persji w konflikcie z Egiptem
1282–1328Panowanie Andronika II Paleologa
1288–1326Panowanie sułtana Osmana (Turcy Osmańscy)

Kampanie katalońskie (wojska zaciężne) przeciw Turkom; bunt wojsk i spustoszenie Tracji
1311Katalończycy zdobywają hrabstwo Aten (powstanie państewka katalońskiego)
1326–1362Panowanie sułtana Orchana (Turcy Osmańscy)
1328–1341Panowanie Andronika III Paleologa
1331–1355Panowanie w Serbii (cara) Stefana Duszana - apogeum potęgi serbskiej
1341–1391 (kilkakrotnie)Panowanie Jana V Paleologa
1347–1354Panowanie Jana VI Kantakuzena
1356Zajęcie Gallipoli; ekspansja Turków Osmańskich
1362–1389Panowanie sułtana Murada I, wnuka Osmana
1363Zdobycie Adrianopola przez Murada, wnuka Osmana
1371Klęska wojsk ligi antytureckiej (Ludwik Węgierski, książęta sebscy, car bułgarski) nad Maricą; Jan V lennikiem sułtana
1376–1379Panowanie Andronika IV Paleologa
1389–1402Panowanie sułtana Bajazeta (Bajezyda)
1389Klęska Serbów w bitwie na Kosowym Polu i uznanie zwierzchnictwa Turków
1390Panowanie Jana VII Paleologa
1391–1425Panowanie Manuela II Paleologa; próby uzyskania pomocy na Zachodzie wobec zagrożenia tureckiego
1396Klęska krzyżowców w bitwie z armią Bajazeta pod Nikopolis; oblężenie Konstantynopola

Bizancjum szczątkowe: Konstantynopol, kilka miast w Tracji, Saloniki, despotat Morei, kilka wysp
1400–1402Atak Tamerlana chana Mongolskiego na Turków; klęska sułtana Bajazeta w bitwie pod Ankarą; osłabienie potęgi państwa Osmanów
1402–1421Panowanie sułtana Mehmeda I
1421–1451Panowanie sułtana Murada II – odbudowa potęgi Osmanów
1425–1448Panowanie Jana VIII Paleologa
1438Sobór w Ferrarze (papież Eugeniusz IV) - próba doprowadzenia do unii kościołów
1439–Przeniesienie obrad Soboru do Florencji – Unia Florencka
1444Klęska wojsk krucjaty i śmierć Władysława Warneńczyka
1446Turcy na Peloponezie
1449Opór Albańczyków przeciw Turkom pod wodzą Skanderbega
1449–1453Panowanie Konstantyna XI Paleologa
1451–1481Panowanie sułtana Mehmeda II Zdobywcy
29 maja 1453 (wtorek/środa)Upadek Konstantynopola po 53-dniowym oblężeniu