1451-1821
|
OKRES DOMINACJI TURECKIEJ (TURKOKRACJA)
|
XV wiek
|
|
29 maja 1453
|
Upadek Konstantynopola - symboliczny
koniec istnienia Cesarstwa Bizantyńskiego
|
1451-1481
1461
|
Panowanie Mehmeda II Zdobywcy: zwycięstwo nad Węgrami na Kosowym Polu
(1448), zdobycie Konstantynopola, podbój Aten i Morei, wojna z Wenecją (1463-1479); zdobycie Negreponte (Eubeja) i Lesbos, podbój Serbii, Bośni, Hercegowiny, Krymu
Upadek Cesarstwa Trapezuntu, ostatniego skrawka Bizancjum
Powstanie oddziałów armatolów (armatoliki),
uzbrojonych chrześcijan w służnbie tureckiej do strzeżenia rubieży i zwalczania
band rabusiów (kleftowie)
|
1454
|
Jeorjos Scholarios (mnich Jenadios) patriarchą i przywódcą
chrześcijan (zwolnienie od podatków, władza kościelna i sądownicza, możność
ściągania podatków na własne potrzeby);
Przyznanie pewnych przywilejów
starszyźnie wiejskiej (kodzambaszowie, prokrici, archondowie)
|
1463
|
Utworzenie ejaletu (~prowincja)
Rumeli (Półwysep Bałkański), pod władzą bejlerbeja. Do 1530 liczyło Rumeli
30 sandżaków (~nomos), podzielonych na mniejsze jednostki terytorialne - kazas
(~eparchija) (wojewoda, kadi)
Utrzymanie przywilejów Patriarchy
(przywódca duchowy wszystkich chrześcijan w obrębie Cesarstwa Osmańskiego);
działalność Akademii Patriarchalnej
|
1472
|
Kardynał Wisarion (Bessarion)
oddaje zbiór książek greckich Bibliotece Św,. Marka w Wenecji
|
1481-1512
|
Panowanie Bajazyda II; zwierzchnictwo tureckie nad Wołoszczyzną
|
1498-1499
|
Zaraza na Rodos
|
1499
|
Wojna z Wenecją; Bitwa morska pod Nawarino (Pilos) (Wenecjanie: ogień
grecki) przewaga floty tureckiej
Wenecjanie na Cyprze (1489)
|
XVI wiek
|
|
|
Pierwsza Liga Święta z inicjatywy papieża Borgii (od 1492); Turcy
zdobywają Lepanto (1499), Koron, Modon (1500), Nawarino, Durazzo - Turcy panami
wschodniego basenu Morza Śródziemnego
|
1512 - 1520
|
Panowanie Selima I: zwierzchnictwo nad Algerią (państwo pirackie
Chajreddina Barbarossy); podbój Anatolii i Egiptu (upadek państwa Mameluków)
|
1519
|
Pierwsze drukowane wydanie Apokoposa w Wenecji
|
1520-1566
|
Panowanie Sulejmana Wspaniałego: apogeum potęgi Cesarstwa Osmańskiego: zdobycie Belgradu (1521),
klęska Węgrów w bitwie pod Mohaczem (1526), próba oblężenia Wiednia (1529);
oblężenie i zdobycie Rodos (joannici, 1522) oraz Chios (1566)
Utworzenie ejaletu Wysp Białego Morza (Morza Egejskiego) pod władzą
bejlerbeja;
Ziemie zdobyte zbrojnie własnością sułtana; przydzielane żołnierzom
tureckim: gazim i spahisom (konnym) oraz instytucjom religijnym jako wakufia,
utrzymujące szpitale, sierocińce itp. Klasztory chrześcijańskie utrzymały
swoje ziemie. Chrześcijanie - wyrobnicy (duloparikowie). Chrześcijanie (rajas,
rajades) - obciążeni podatkami: haracz (pogłówne), dziesięcina (dekati), szczegółowe
liczne podatki od wypasu, trzody, zbiorów, produkcji otp., przymus służby
we flocie, danina krwi (zabór chłopców do wychowania w wierze muzułmańskiej
i do służby sułtańskiej), przymusowa islamizacja (kryptochrześcijanie na Cyprze,
Krecie i w Azji Mniejszej).
|
1535
|
Zdobycie Tunisu przez Karola V
|
1539
|
Poświęcenie greckiego kościoła
św. Jerzego w Wenecji
|
1544
|
N. Sofianos, Romaiki gramatiki
|
1565
|
Nieudane oblężenie
Malty przez Turków; Oblężenie Malty Achelisa
|
1571
|
Zdobycie Cypru przez
Turków
Powstanie Ligii
Świętej przeciw Turkom z
inicjatywy papieża Piusa V (Hiszpania, państwa włoskie)
|
|
Cypryjska poezja miłosna
|
7 IX 1571
|
Bitwa pod Lepanto (Nafpaktos) w Zatoce Patras największa
bitwa morska żaglowców
|
1574
|
Zajęcie przez Turków Tunisu
|
1589-1590
|
Epidemia dżumy na wyspach Morza
Śródziemnego
|
1592-1595
|
Dżuma na Krecie
|
1595
|
Trzęsienie ziemi na Krecie
|
XVII wiek
|
|
1603-1617
|
Panowanie sułtana Achmeda I
|
1603
|
Założenie siedziby Patriarchatu
w dzielnicy Fanar. Powstanie warstwy bogatych greckich rodzin
skupionych wokół tej siedziby (Fanarioci): dojście do wysokich urzędów administracji
tureckiej: dragomanowie
(np. 35 Greków piastowało wysoki
urząd Tłumacza Porty)
|
1606
|
Wygnanie jezuitów z Krety
|
1611
|
Powstanie w Tesalii pod wodzą
metropolity Larisy, Dionisiosa Filozofa
Przedstawienie sztuki Pastor Fido Guariniego
w Kastro
|
1617-1618
1618-1622
1622- 1623
|
Panowanie sułtana Mustafy I (obalonego przez Osmana II)
Panowanie sułtana Osmana II (zamordowanego przez janczarów)
Ponowne rządy Mustafy II
|
1620
|
Kirilos Lukaris Patriarchą Ekumenicznym ; otwarcie pierwszej
drukarni w Konstantynopolu (1627); pierwszy przekład Pisma Świętego na nowogrecki pióra Maksimosa Kalipolitisa (1638)
|
1623-1640
|
Panowanie sułtana Murada IV
Zdobycie Bagdadu
|
1627
|
Pierwsze drukowane wydanie Pięknej Pastereczki (Woskopula) w Wenecji
|
1628
|
Renesansowe budowle: Fontanna Morosiniego i Loggia typu
palladiańskiego w Kastro
|
1631
|
Publikacja Wiwlion Istorikon pióra prawdopodobnie Doroteosa z Monemwazji,
podręcznika dziejów Grecji, popularnego aż do początków XIX w.
|
1632
|
Zaniechanie przez Turków daniny krwi (Pedomazoma)
|
1640-1648
|
Panowanie sułtana Ibrahima I:
|
1648-
1656
|
Panowanie sułtana Mechmeda IV:
Mechmed Kioprulu Wielkim Wezyrem;
Panajotis Nikusios pierwszym wielkim tłumaczem Porty; zdobycie przez Turków
Tenedos i Lemnos
|
1644-1669
|
Oblężenie Kastro (Kandia, Chandakas, Iraklio), stolicy Krety, i ostateczna kapitulacja;
Turcy panami Krety
|
|
Literatura kreteńska:
Apokopos Bergadisa; twórczość Sachlikisa,
Falierosa
Dramaty G. Chortatzisa: Erofili, Panoria,
Katsurbos, Statis
Sielanka: Piękna Pastereczka
Dramat religijny: Ofiara Abrahama W. Kornarosa
Epos miłosno-przygodowy: Erotokritos W. Kornarosa
Komedia Fortunatos M. A. Foskolosa
Szczyt sztuki pisania ikon
|
1665
|
Początek działalności słynnej
szkoły greckiej w Wenecji (Flanjiniano Frontistirio): zbiór sonetów uczniów
Anti Ewlawias (1708)
stanowi pomnik poezji nowogreckiej
|
1686-1687
|
Wenecjanie zdobywają na Turkach
Moreę
|
1687
|
Wysadzenie prochowni tureckiej
w Partenonie na Akropolu ateńskim
|
XVIII wiek
|
|
1705
|
Powstanie wspólnoty spółdzielczej
Mandemochoria (na
Chalkidyce) do wydobycia srebra
|
1709
|
Nikolaos Mawrokordatos (1680-1730) pierwszym Fanariockim Hospodarem
Mołdawii; założenie Akademii w Jassach, autor pierwszej powieści nowogreckiej
Filoteu Parerga
|
1711
|
Piotr Wielki wypowiada Turcji wojnę, która jednak kończy
się bez rezultatu.
|
1739-1741
|
Epidemia dżumy w Smyrnie
|
1758-1760
|
Ponowna epidemia dżumy w Smyrnie
|
1762
|
Początek panowania Katarzyny II w Rosji
|
1769-1771
|
Kolejna epidemia dżumy w Smyrnie
|
1768-1774
1770
1774
|
Wojna rosyjsko-turecka;
Zwycięstwo Rosjan w bitwie
morskiej z Turkami pod Czeszme
Powstanie na Peloponezie
(Orłowowie)
Udział powstańców z Mani - trudnodostępny
rejon Morei, tylko formalnie (podatki) zależny od sułtana.
Traktat w Kjuczuk-Kajnardżi:
ludność chrześcijańska Cesarstwa Osmańskiego pod protektoratem Rosji
Gwałtowny rozwój ośrodków handlu
morskiego (Mesolongi, Galaksidi, Idra, Spetses, Psary, Mikonos, Kasos)
|
1778
|
Powstanie przemysłowej spółdzielni
wsi Ambelakia w Tesalii (24 warsztaty); wytwarzającej
barwione tkaniny bawełniane (2.500 bel bawełny rocznie) eksportowane do krajów Europy
|
1774-1789
|
Panowanie sułtana Abdul-Chamida
|
1783
|
Porozumienie handlowe rosyjsko-tureckie:
statki greckie mogą prowadzić handel na Morzu Czarnym pod flagą rosyjską
|
1786
|
N. Mawrojenis hegemonem Wołoszczyzny
|
1787-1792
|
Wojna rosyjsko-turecka: korsarskie wyczyny Lambrosa Katzonisa i Andritsoa (ojca
Odiseasa Andrutsosa)
|
1788
|
Ali z Tebelenu paszą Epiru
|
|
Wojny Alego Paszy z Suliotami. Górski, autonomiczny rejon zamieszkały w
XVIII w. przez ok. 6000 ludzi pod wodzą głów klanów (rodzin) Tzawelas, Botzaris.
|
1790
|
Egzekucja Mawrojenisa
|
1792
|
Urodziny Andreasa Kalwosa
|
1798
|
Panowanie sułtana Selima III
|
1797-98
|
Koniec istnienia Republiki Weneckiej
Wyspy Jońskie w rękach Francuzów
w wyniku traktatu z Campo Formio
|
1798
|
Egzekucja Rigasa Fereosa Welestinlisa w Belgradzie po nieudanej próbie wywołania
powstania przeciw Turkom
Urodziny D. Solomosa
|
1799
|
Wyspy Jońskie pod protektoratem
rosyjskim
|
1800
|
Państwo Jońskie
|
1806
|
Wojna rosyjsko-turecka
|
|
|
1814
|
Powstanie tajnego Towarzystwa Przyjaciół (Filiki Eterija) w Odessie (Nikolaos Skufas, Atanasios Tsakalof,
Emanuil Ksantos), od 1818 w Konstantynopolu
|
1815
|
Zjednoczone Państwo Wysp Jońskich
pod protektoratem angielskim
|
1820
|
Odmowa Joanisa Kapodistrii, ministra cara, objęcia przywództwa powstania
greckiego (propozycję złożył mu Ksantos w Petersburgu). Wodzem powstania,
oficer w armii carskiej, Aleksandros Ipsilandis (1792-1828)
|
25 III 1821
|
Tradycyjna data wybuchu powstania 1821
(metropolita Patras, Jermanos, zaprzysięga powstańców)
|
|
|
1750-1830
|
Oświecenie greckie
|
|
Działalność Rigasa Fereosa (1757-1798), prekursora
powstania greckiego, autora Hymnu Bojowego (Turios), projektu konstytucji (Sintagma)
i składu zasad przyszłego wolnego wieloetnicznego państwa
Działalność Adamandiosa Koraisa (1748-1833), wybirnego uczonego, wydawcy tekstów klasycznych, pisarza
i nauczyciela, twórcy języka oczyszczonego (katarewusa)
|
|
Piśmiennictwo: Twórczość Kosmasa
Etolosa (1714-1779), autora Didaches (Pouczenia),
Ewjeniosa Wulgarisa (1716-1806), tłumacza Woltera i Lockea,
K. Depontesa, G. Wilarasa, A. Christopulosa, Nikifora
Teotokisa (1731-1800), autora
książki Stichija Fisikis (Elementy Fizyki), popularyzującej poglądy
Kartezjusza i Newtona.
|
|
|
XIX wiek
|
|
|
|
1853-1855
1856
|
Wojna krymska między Rosją
a Turcją
Edykt Hatti-Humayun: Porta
przyznaje wolność wyznaniową na terenie Cesarstwa Osmańskiego
|